سیدعباس صالحی رئیس این دوره از نمایشگاه کتاب در همین زمینه و در هفته گذشته به یکی از رسانه‌ها اعلام کرده بود که نگاه بدبینانه به این اتفاق تا اندازه‌ای وجود داشته است که وی و سایر مدیران دست‌اندرکار برگزاری نمایشگاه کتاب در تدارک برپایی نمایشگاهی با 30 درصد کاهش جمعیت بازدید کننده و ناشر بوده‌اند که آن را نتیجه قهری اسبابکشی به شهر آفتاب می‌پنداشته‌اند.
صالحی در این زمینه تصریح کرده است که جمعیت بازدیدکننده از نمایشگاه کتاب، وی و همکارانش را غافلگیر کرده است. صالحی البته اضافه کرد که پس از طی چند روز آنها توانسته‌اند از این فضای غافلگیری خارج و به تصمیم‌گیری برسند.
تغییر الگوی خرید
این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که برخی از ناشران بویژه ناشران کودک و نوجوان فعال در نمایشگاه کتاب از تغییر الگوی خرید کتاب در نمایشگاه امسال بدلیل تغییر در الگوی بازدیدکنندگان از آن خبر دادند. بر این اساس، انتقال نمایشگاه از نقطه‌ای در مرکز شهر که عمده حضور زیستی در آن متعلق به طبقه متوسط و بالای شهری است به منطقه‌ای که عمده اهالی آن در طبقات ضعیف و پایین اجتماع از حیث اقتصادی هستند در کنار اجبار به سفری درون شهری با طی متوسط مسافت 35 تا 40 کیلومتر برای رسیدن به شهر آفتاب بیشتر از هر چیز بازدیدکنندگانی از مناطق جنوبی تهران را به نمایشگاه کتاب آورده است.
این پازل در صورت دیگری از تکمیل خود این مسأله را نیز به این شکل بازگو می‌کند که در سالن‌های کودک و نوجوان بهترین فروش با آثاری بوده است که قیمت کمتری داشته‌اند. در سالن‌های عمومی بیشترین موفقیت با ناشرانی بوده که با تغییر جنس کاغذ کتاب‌های خود توانسته‌اند آثاری با قیمتی پایین‌تر را به نمایشگاه کتاب بیاورند یا تخفیف‌های ویژه‌تری را ارائه کنند. از سوی دیگر بیش از هر چیز بازار فروش داستان‌های ایرانی و غیر ایرانی مورد پسند عامه اجتماعی بوده و نیز دفاتر شعری که شاعرانشان پیش و بیش از شعر از طریق فضای مجازی مخاطبانشان را به خود جلب کرده‌اند، داغ بوده و رونق داشته است. این اتفاقات در کنار حضور 10 ساله نمایشگاه کتاب تهران در منطقه شهر آفتاب که وعده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و ماحصل تفاهمنامه وی با شهردار تهران است نشان از یک خیز عظیم برای تغییر الگوی خرید کتاب در کشور و نیز ظهور طبقه تازه‌ای از مشتریان دارد که شاید پایشان به کتابفروشی‌های شیک راسته کریمخان باز نشده باشد اما پتانسیل خرید کتاب بالایی را از خود نشان داده‌اند.
تأثیر تسهیلات خرید
در این الگوی تازه باید سامانه تازه تدارک دیده شده برای خرید کتاب در نمایشگاه را نیز وارد کرد. بن‌های خرید کتابی که امسال برای نخستین بار به دانش‌آموزان اهدا شده است در کنار بن‌های تدارک دیده شده برای مهدهای کودک از یک سو و توزیع بن‌های کتاب الکترونیکی را که تنها در ایام نمایشگاه کتاب قابلیت خرج شدن دارند نیز باید اضافه کرد. این دو اتفاق از سویی باعث افزایش حجم خرید کتاب از نمایشگاه شده و از سوی دیگر امکان فسادهای ناشی از فروش نقدی بن‌ها و تبدیل آنها به ریال به جای کتاب را گرفته است.
در پرتو این اتفاقات و به گفته قائم‌مقام نمایشگاه کتاب تا نیمه نمایشگاه کتاب امسال، رقم خرید کتاب از این رویداد به بیش از 43 میلیارد تومان رسید که این رقم تنها متعلق به دستگاه‌های پوز بانک شهر است و باید به آن حضور مخفیانه دستگاه‌های پوز سایر بانک‌ها و نیز خرید نقدی را اضافه کرد. این آمار در نوع خود رقمی بسیار شگفت‌انگیز، تکرار نشده تا پیش از این و بسیار قابل اعتناست.
با این همه اما باید توفیق مالی نمایشگاه کتاب را اتفاقی مثبت برشمرد یا اینکه آن را پدیده‌ای آسیب‌زا و خطرناک بشمار آورد.
تجربه جهانی
برای پاسخ به این سؤال بد نیست به یک الگوی غیرایرانی در این زمینه اشاره کرد. یورگس فوس مدیر بخش بازاریابی نمایشگاه کتاب فرانکفورت که در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به ایران سفر کرده بود در این زمینه به خبرنگار ما گفت: در سراسر کشور آلمان قیمت کتاب بدون تخفیف و با یک نرخ اعمال می‌شود و دولت نیز هیچ تخفیف مالیاتی برای صنعت نشر متصور نیست. با این همه در این کشور سالانه بیش از 78 هزار عنوان کتاب با شمارگان نسبی سه هزار نسخه منتشر می‌شود و آلمان نیز از حیث اقتصادی با این الگو و تنها با تکیه بر فروش داخلی به سومین اقتصاد بزرگ نشر در دنیا مبدل شده است. رئیس نمایشگاه کتاب تونس در اظهار نظر مشابهی در ایام نمایشگاه کتاب تهران گفت: با وجود اینکه در نمایشگاه کتاب این کشور تنها 200ناشر حضور دارند، اما به منظور حمایت از اقتصاد نشر پدیده‌ای به عنوان حمایت دولتی در قالب تخفیف برای خرید کتاب وجود ندارد.
در این میان اظهارنظر رضا امیرخانی نویسنده و فعال فرهنگی نیز جالب توجه است. وی عنوان می‌کند که پیشنهاد بارزش برای برگزاری نمایشگاه کتاب این بوده و هست که مردم در نمایشگاه تنها به بازدید و انتخاب کتاب پرداخته و با طراحی یک اپلیکیشن فراگیر، کتاب مدنظر خود را خریداری و از نزدیکترین کتابفروشی محلشان تحویل بگیرند. گرچه این پیشنهاد و اجرای آن بسیار رؤیایی بنظر می‌رسد، اما مجموعه این اتفاقات مبیّن این پدیده است که با وجود خوشحالی زودگذر فعالان در نمایشگاه کتاب بویژه ناشران از افزایش میزان فروش نمایشگاه کتاب، این اتفاق و تبعات آن را باید به شیوه‌ای صحیح و کارا به سمت تأثیرگذاری بلند مدت و همه جانبه بر صنعت نشر کشور هدایت و از آن به فرصتی برای ایجاد جریانی سالم و البته تأثیرگذار برای رونق اقتصادی نشر در ایران یاد کرد.
نظر شما